Του Γιάννη Κουρόγιωργα
Ο καθηγητής Maxim Kisilier γλωσσολόγος, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Αγίας Πετρούπολης-Τμήμα Γενικής Γλωσσολογίας και διευθυντής στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης στο τμήμα Ελληνικών και Βυζαντινών σπουδών, από μεγάλη αγάπη για την Τσακωνιά , συνεχίζει τα διαδικτυακά μαθήματα της Τσακώνικης γλώσσας . Ο γλωσσολόγος καθηγητής μιλάει 6 γλώσσες , Ελληνικά και Τσακώνικα άπταιστα.
Καλούνται οι Τσάκωνες και φίλοι της Τσακωνιάς να διαθέσουν μια ώρα την βδομάδα και να ακούσουν προσεκτικά τον καθηγητή Maxim Kisilier.
Καλούνται οι Τσάκωνες να συμμετέχουν σε αυτή την μεγάλη προσπάθεια, να προτρέψουν τα παιδιά τους και τους νέους να παρακολουθήσουν τα μαθήματα της Τσακώνικης γλώσσας, να μάθουν κάτι από τον καθηγητή, για να μάθουν σωστά τα Τσακώνικα και να μπορούν την υπόλοιπη ημέρα καθημερινά να μιλάνε καλύτερα μεταξύ τους, για να διατηρήσουμε την γλώσσα μας.
Δηλώσεις συμμετοχής tsakonianarchives@gmail.com
Η Τσακώνικη Διάλεκτος
Ένας μύθος που δημιουργεί τη ζωή. Η Κληρονομιά των Δωριέων
΄Αρθρο του Maxim Kisilier, Καθηγητή του Πανεπιστημίου της Αγίας Πετρούπολης-Τμήμα Γενικής Γλωσσολογίας
Ο κάθε άνθρωπος έχει τον προσωπικό του μύθο. ΄Ενας μύθος ενώνει κάποιους ανθρώπους και γίνεται βάση μιας πολιτιστικής και εθνικής ταυτότητας. Η Ελλάδα ήταν πάντα η μήτρα των μύθων. Οι περισσότεροι είναι παγκοσμίως γνωστοί, αποτελώντας θεμέλιο του Ευρωπαϊκού πολιτισμού. Κάποιοι παραμένουν σχεδόν άγνωστοι, όμως όχι λιγότερο σημαντικοί, τουλάχιστον για την κοινωνία στην οποία κυκλοφορούν ακόμα και τώρα. ΄Ενας τέτοιος μύθος υπάρχει σε μια περιοχή της Επαρχίας Κυνουρίας, στην Ανατολική Πελοπόννησο που λέγεται Τσακωνιά. Η Τσακωνιά είναι συγκριτικά μικρή. Περιλαμβάνει τρεις κωμοπόλεις ( Λεωνίδιο, Τυρός και ΄Αγιος Ανδρέας) και μερικά χωριά ( Βασκίνα, Πραστός, Πέρα Μέλανα, Σαπουνακέϊκα, Πραγματευτής, Καστάνιτσα και Σίταινα). Οι κάτοικοι της Τσακωνιάς ( οι Τσάκωνες) πιστεύουν ότι είναι απόγονοι των αρχαίων Λακώνων και η γλώσσα τους ( η Τσακωνική διάλεκτος) προέρχεται κατευθείαν από την Αρχαία Δωρική. Η προέλευση και η γλώσσα αναμφισβήτητα είναι τα σημαντικότερα συστατικά της τοπικής συνείδησης. Είναι το πρώτο που θα μάθει κανείς αν ρωτήσει τους ντόπιους για την καταγωγή τους και για τα Τσακώνικα. Για τη Λακωνική τους ρίζα ξέρουν και οι Τσάκωνες που γεννήθηκαν έξω από τη Τσακωνιά και σχεδόν δεν μιλούν τα τσακώνικα πια. Το ίδιο άκουγε, στις αρχές του 19ου αιώνα και ο ΄Αγγλος τοπογράφος Ουίλλιαμ Μάρτιν Λικ ( William Martin Leake), όταν επισκέφθηκε την περιοχή και αναρωτιόταν ποιός είπε στους Τσάκωνες ότι είναι Λάκωνες
Η τοπική ιστορική μνήμη έχει μεγάλη σημασία για πολλούς Τσάκωνες Στον τοίχο του καφενείου στον ΄Αγιο Ανδρέα υπάρχει μία παλαιά φωτογραφία του Πραστού, της πρώτης πρωτεύουσας της Τσακωνιάς. Ενώ η πόλη εγκαταλείφθηκε την πρώτη φορά πριν από το 1826 (είτε μετά την εισβολή του Ιμπραήμ ), είτε λόγω της δύσκολης οικονομικής κατάστασης), οι απόγονοι των πρώτων κατοίκων μπορούν να δείχνουν στη φωτογραφία αυτή τα σπίτια τους, αν και κάποιοι ζούσαν, εδώ και μερικές γενιές,, έξω από την Ελλάδα.
Οι ερευνητές ασχολούνται με τους Τσάκωνες και τα Τσακώνικα από τον 19ο αιώνα. Αρκετοί, σαν τον Γερμανό γλωσσολόγο Μιχαήλ Δέφνερ ( Michael Deffner), έψαχναν περισσότερο τα αρχαία δωρικά στοιχεία και τις ιδιαιτερότητες της διαλέκτου. ΄Αλλοι (πολύ λιγότεροι όμως), όπως ο λαμπρός μαθητής του Γιάννη Ψυχάρη. ο Ουμπέρ Περνό (Hubert Pernot), δεν έδιναν τόσο μεγάλη σημασία στο ηρωϊκό παρελθόν των Τσακώνων και μελετούσαν περισσότερο τη σύγχρονη κατάσταση, συγκρίνοντες τα Τσακώνικα με άλλες διαλέκτους της Νέας Ελληνικής. Ο Περνό είχε έναν μαθητή από το χωριό Μέλανα, τον διάσημο τσακωνολόγο και διαλεκτολόγο ΘΑΝΑΣΗ ΚΩΣΤΑΚΗ. Παρόλο που ακολουθούσε την μεθοδολογία του Περνό. ό Κωστάκης, σαν Τσάκωνας, δεν μπορούσε να αμελεί την Δωρική προέλευση των Τσακώνων και της διαλέκτου και αυτό επηρέασε βαθιά όλη τη μελέτη που έκανε.
Στις πρόσφατες δημοσιεύσεις, τα Τσακώνικα πολύ συχνά περιγράφονται σαν γλώσσα υπό εξαφάνιση. Ο τουρίστας στη Τσακωνιά μπορεί να μην ακούσει τα Τσακώνικα καθόλου, τουλάχιστον στο Λεωνίδιο. Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι αποτέλεσμα δύο παραγόντων. Αφενός,, υπό την επίδραση της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου και της μόρφωσης, όλοι οι Τσάκωνες ,που μιλούν Τσακώνικα, είναι δίγλωσσοι και χρησιμοποιούν τα νεοελληνικά πιο συχνά και πιο εύκολα. Αφετέρου η Τσακώνικη κοινωνία είναι πολύ κλειστή. Οι επισκέπτες θα απολαύσουν την τσακώνικη φιλοξενία, πολύ πιθανόν θα μάθουν (αν ρωτήσουν βεβαίως) για τη Δωρική καταγωγή και ηρωϊκή συμμμετοχή των Τσακώνων στην Επανάσταση, δεν θα ακούσουν όμως την τσακώνικη κουβέντα. Γιατί να μιλάει κανείς τα Τσακώνικα στην παρουσία ενός ξένου που δεν καταλαβαίνει τα τσακώνικα?. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν χρειάζεται καμία υποστήριξη της διαλέκτου. Σήμερα η νεολαία γενικά δεν θέλει να μιλάει τη διάλεκτο. Την θεωρεί αρχαιοπρεπή και άχρηστη στη ζωή τους. Πολύ πιθανόν, όταν θα μεγαλώσουν, θα ενδιαφερθούν για τη θέση τους στον κόσμο, για την ταυτότητά τους και θα ” γυρίσουν” προς τα Τσακώνικα-κάτι παρόμοιο βλέπουμε και στις άλλες νεοελληνικές διαλέκτους, όπου οι νέοι αρχίζουν να μιλούν το ντόπιο ιδίωμα, μετά από κάποια ηλικία, όταν δεν είναι πια νέοι και γίνονται φορείς της τοπικής κοινωνίας και παράδοσης
Τώρα στην Τσακωνιά υπάρχουν όλες οι δυνατότητες να μιλήσουν τα παιδιά τη διάλεκτο. Η πρώτη μου επίσκεψη στην περιοχή έγινε το 2010. Τότε κυριαρχούσε η άποψη ότι τα Τσακώνικα είναι κατάλληλα μόνο για αστεία και ιστορίες για πρόβατα και γιαγιάδες. Τέτοια άποψη αντανακλάται στα πρώτα ντοκιμαντέρ για τους Τσάκωνες και τη γλώσσα τους και έτσι δημιουργείται μία λανθασμένη εικόνα. ΄Ηδη το 2010 έτυχε να ακούσω στα Τσακώνικα το ” Ευαγγέλιον της Αγάπης” το Πάσχα και τη λειτουργία τον δεκαπενταύγουστο στον Πραστό.
Εγώ και η συνάδελφός μου η Βαλεντίνα Φέντσενκο (Valentina Fedchenko), ήμασταν από τους πρώτους ξένους στη νεότερη ιστορία της Τσακωνιάς που ήθελαν να μιλήσουν τη γλώσσα. Μετά από 10 χρόνια η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά Πολλοί ¨μη Τσάκωνες” παρακολουθούν τα μαθήματα με Skayp, που οργανώνει το Αρχείο της Τσακωνιά (και όχι μόνο) Μικρά παιδιά με μεγάλη χαρά ασχολούνται με τα Τσακώνικα στον Τυρό και κάνουν θεατρικές παραστάσεις στον Τυρό, στα Μέλανα και στο Λεωνίδιο. Παρόμοιες προσπάθειες γίνονται πότε-πότε και σε άλλα μέρη. Τακτικά έρχονται επιστήμονες και δημοσιογράφοι από διάφορες χώρες, Αργεντινή, Αυστραλία, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία κ.α. Σήμερα το κύρος της διαλέκτου είναι πολύ υψηλότερο
Πρέπει επίσης να υπογραμμίσω ότι πολλά παιδιά έχουν την παθητική γνώση της διαλέκτου, είτε από τις οικογένειές τους( τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους), είτε από τα μαθήματα. Πριν μερικά χρόνια έτυχε να κουβεντιάσω στα τσακώνικα με μια κυρία από τη Βασκίνα μπροστά από 40 μαθητές του Δημοτικού. Μιλούσαμε περίπου 20 λεπτά και τα παιδιά είχαν καταλάβει τα πάντα. Αυτό σημαίνει ότι με ένα σπρώξιμο και με τις κατάλληλες συνθήκες, θα αρχίσουν να μιλούν τα τσακώνικα. Και αυτό είναι πιο δύσκολο, αφού δεν θέλουν παλαιούς μύθους και παλαιές ιστορίες- θα τους ζητήσουν πολύ αργότερα. Σήμερα αναζητούν αποκλειστικά κάτι μοντέρνο, δηλαδή χρειάζεται ένας νέος μύθος, ο οποίος θα τους ενώνει και μεταξύ τους και με την παράδοση και με τη διάλεκτο και με τις προηγούμενες γενιές. Κομμάτια του νέου μύθου ήδη δημιουργούνται, μάλλον ασυνείδητα, σε διάφορα μέρη της Τσακωνιάς, από ντόπιους εθελοντές. Οι προσπάθειες αυτές γίνονται, δυστυχώς ακόμα, ξεχωριστά.
Ο μύθος όμως πρέπει να είναι κοινός, αλλιώς δεν λειτουργεί, επειδή κάθε μύθος έχει τουλάχιστον τρεις κανόνες
α) να συνδέει ξένους ανθρώπους
β) να ξεπερνάει την καθημερινότητα χάρη στην έντονη ποιητικότητά του και
γ) να ορίζει τα σύνορα της εθνικής ταυτότητας.
Υπάρχει ελπίδα ότι μια μέρα όλοι που υποστηρίζουν και αγαπούν τα Τσακώνικα και την Τσακωνιά, θα συνεργαστούν πιο στενά και τότε ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΤΣΑΚΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΣΑΚΩΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΘΑ ΕΧΕΙ ΚΑΛΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Kείμενο : Maxim Kisilier
«Το οφείλουμε στη Τσακωνιά»> Νι έμε χριστούντε ταν Τσακωνιά . – astrosgr.com
astrosgr.com – Γιάννης Κουρόγιωργας
