Η πολιτική, ο νομικός πολιτισμός και η άρνηση του όρου γυναικοκτονία

Η άρνηση της Κυβέρνησης, όπως καταγράφεται σε δηλώσεις κορυφαίων στελεχών της, να αναγνωρίσουν τη νομική οντότητα του όρου γυναικοκτονία, πρέπει να αντιμετωπιστεί με συμπάθεια και δικαιοσύνη. Όντως ο γενικός όρος ανθρωποκτονία καλύπτει και την δολοφονία γυναικών, και είναι υπο-προϊόν της woke κουλτούρας η προώθησή του, ανεξάρτητα εάν είχε ήδη προταθεί και καταγραφεί ως όρος ήδη από τον 19ο αιώνα στην Γαλλία.

Μάλιστα, είμαι σίγουρη αφού είναι σοβαροί και όχι υστερικοί άνθρωποι όπως εμείς, πως αποφεύγοντας τα δύο μέτρα και σταθμά κατά το δοκούν, θα κάνουν κάθε δυνατή προσπάθεια να αποσυρθεί ο όρος «εθνεγερσία» ή «εθνική επανάσταση» και να αντικατασταθεί από τον γενικό όρο «πόλεμος» που τον περιέχει. Και όπως ξέρουμε κάθε πόλεμος, ανεξαρτησίας, ιμπεριαλιστικός, αντιϊμπεριαλιστικός, όλα μέσα, πρέπει να αποφεύγεται.

Είμαι επίσης σίγουρη πως θα κάνουν κάθε προσπάθεια να αποσυρθεί ο όρος τρομοκρατικό χτύπημα και να αντικατασταθεί και αυτός από τον όρο ομπρέλα της ανθρωποκτονίας.

Επίσης, είμαι σίγουρη, πως θα απορρίψουν επιτέλους τον νεόκοπο όρο «σχολικός εκφοβισμός» και «νεανική βία» κάτω από την γενική ομπρέλα του όρου βία.

Για να κόψουμε την άχαρη εξαιτίας της τραγικής πραγματικότητας πλάκα και τα πολλά άλλα παραδείγματα που μπορούν να παρατεθούν, η νομική γλώσσα δεν ήταν ποτέ ανεξάρτητη, όπως δεν ήταν και ο νομικός πολιτισμός, παρά την σημαντικότητα της θέσπισης του νόμου τα σημαντικά αποτελέσματα των αγώνων εκδημοκρατισμού τους.

Ίσα ίσα που μέσα από έναν τεχνοκρατικό επιστημονικό λόγο, συντελείται μια διαδικασία απομάγευσης του φαντασιακού κόσμου με εργαλείο την επιστημονική γλώσσα, που αποτελεί ουσιαστικά κεκαλυμμένη ιδεολογία, η οποία «τροφοδοτεί με συμπαγείς αυταπάτες τους πράττοντές της και τις λαϊκές μάζες».

Το «Δίκαιο» έλεγε ο Derrida, μιλώντας για την διαφορίζουσα και αναβλητική φύση του, υπόκειται σε «διαφωρική μόλυνση» (η ορθογραφία έχει επικρατήσει ώστε να υπάρχει διαχωρισμός από το διαφορετική) αφού η θέσπιση του έχει διαποτιστεί από το προϋφιστάμενο δίκαιο, που έχει τις ρίζες του στη βία, (όπως αναφέρει ο Χρ. Λιάκος στην πρόσφατη διπλωματική του). Είτε θεμελιωτική, ως πράξη κοινής αποδοχής που δομεί τις συμπεριφορές και άρα; τις ταυτότητες ενός συνόλου, είτε συντηρητική, ως μηχανισμός που αυτοαναπαράγεται και αναπαράγει ιεραρχικά αφηγήματα, η βία αυτή, ρητή και άρρητη, διαποτίζει τον νομικό πολιτισμό και «τις νόμιμες μυθοπλασίες που εσωτερικεύουμε και «πάνω στις οποίες θεμελιώνει την αλήθεια της δικαιοσύνης του».

Για να δώσουμε, (σε όσους κι όσες θεωρούν απόμακρες κι «αφηρημένες» αυτές τις φράσεις), ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η νομική ιδεολογία (…) γίνεται η δεσπόζουσα περιοχή της ιδεολογίας», αναπαράγοντας το οικονομικό και κοινωνικό στάτους, αρκεί να θυμίσουμε πως και μόνο η παρουσία των γυναικών μόνων στον δημόσιο χώρο -και πόσο μάλλον η επίδειξη του γυναικείου σώματος- θεωρούνταν, και θεωρείται ακόμη σε αρκετές περιπτώσεις, επαρκής λόγος για να δικαιολογηθεί ο βιασμός, (μήπως να τον καλύψουμε και αυτόν πίσω από τον γενικό όρο βιαιοπραγία;) ενώ η επίδειξη πλούτου σε μια κοινωνία πεινασμένων και αποκλεισμένων δεν θεωρήθηκε ποτέ επαρκής λόγος για να δικαιολογηθεί και να αθωωθεί μία κλοπή.

Η πρωτοκαθεδρία της κατοχής υλικού σε ένα καπιταλιστικό σύστημα αποτίμησης των ανθρώπων στην πράξη με βάση αυτό (και παρά τις περί αντιθέτου ηθικιστικές κορώνες), και η υποτίμηση του γυναικείου σώματος και της εμπειρίας, που συνεπάγεται την υποτίμηση της αυτοδιάθεσης τους, βρίσκει εδώ την πλήρη δικαίωσή του. Επιβάλλοντας ιδεοληψίες που με τη σειρά τους του επιβάλλονται, ο νομικός πολιτισμός, σε έναν πολύπλοκο διάλογο τόσο με το κοινωνικό σώμα όσο και με το οικονομικό οικοδόμημα, (αν και ποτέ ως απλή αντανάκλαση της οικονομίας όπως ανέλυσε με έξοχα δεκτικό τρόπο ο Πουλαντζάς), προβάλλεται και εσωτερικεύεται παρόλα αυτά παρόλα αυτά ως ουδέτερος μέσα από το αφήγημα του  «μυστικιστικού θεμέλιου της αυθεντίας των νόμων».

Η εξουσία βέβαια, κι ο Νόμος που την συνδράμει, δεν είναι ένα μονοσήμαντο, ούτε μονολιθικό φαινόμενο, και διαχέεται εν δυνάμει σε όλο το φάσμα των θεσμικών μηχανισμών μα και των διαπροσωπικών σχέσεων, πέρα από φυλές, τάξεις και φύλα. Η εξουσία, με την δική της πολύσημη δυναμική,  «περισσότερο ασκείται παρά κατέχεται», έγραψε ο Gilles Deleuze. Το δίκαιο, άλλωστε, φέρει ίχνη πολλών και διαφορετικών λειτουργιών, κι όταν ο Νόμος, με καμπάνιες όπως αυτή για τη νομική κατοχύρωση του όρου γυναικοκτονία, διαμορφώνεται από τις δράσεις και τα αιτήματα υπέρ των πολλών, μπορεί να χρησιμεύσει ως δύναμη αντίστασης, μπορεί να γίνει εργαλείο για την αμφισβήτηση των καταπιεστικών δομών εξουσίας, όπως επεσήμανε ο Negri, μιλώντας για μια Δημοκρατική παράμετρο και δυνατότητα που παραμένουν ανοιχτές. Αλλά λειτουργώντας μέσω της γνώσης, του λόγου και της επιτήρησης (όπως παρατήρησε ο Foucault) εκπροσωπεί μέσα από την γλώσσα και το νομικό πολιτισμό την εξασφάλιση μιας κυριαρχίας που έχει και ταξικό και φυλετικό και έμφυλο πρόσημο, παρά το προβαλλόμενο ως  «μυστικιστικό» θεμέλιο του.

Η κριτική αυτή δεν γίνεται, λοιπόν, για να αναιρέσει την σημαντικότητα της θέσπισης του νομικού πολιτισμού, γιατί όχι μόνο έχει καλές στιγμές σε ένα αστικοδημοκρατικό καθεστώς (και πάντως περισσότερες από τις  δικτατορίες), αλλά και οποιαδήποτε απόσυρσή του δρα πρώτιστα εις βάρος των πιο αδύναμων, αλλά γιατί κάθε προσπάθεια εκδημοκρατισμού του πρέπει να αναδεικνύει την υποκρισία του: Η αστική νομιμότητα «ανυψωμένη εκ των προτέρων σε επιτακτικό κανόνα» (Luxemburg), επιλέγει ποια χαρακτηριστικά θα αναδείξει, ποιες ιδιαιτερότητες θα αποκρύψει, τι και άρα ποια είδη ανθρώπων θα προτεραιοποιήσει. Χαρακτηριστικό είναι ένα από τελευταία περιστατικό στην Πάτρα, μετά την απίστευτη γυναικοκτονία έξω από το ΑΤ των Αγίων Αναργύρων, όπου το θύμα κατήγγειλε τον δράστη, συνελήφθη, σε 3 ώρες -δίχως ψυχοκοινωνική αξιολόγηση- ήταν ελεύθερος, ούτε καν παραμονή μια νύχτα στο Τμήμα ώστε να «κουλάρει», (ενώ εάν είχε επιτεθεί στο σώμα πολιτικού ή επιχειρηματία…) επέστρεψε, επιτέθηκε ξανά, και εάν δεν πηδούσε η γυναίκα από το μπαλκόνι θα είχαμε ίσως τραγική κατάληξη. (Κι όσοι όσες αναρωτηθούν γιατί δεν έφευγε η γυναίκα νυχτιάτικα να θυμίσω πως έχουν υπάρξει περιπτώσεις που δολοφονήθηκαν γονείς και αδέρφια που προσέφεραν καταφύγιο…)

Το νομικό πλαίσιο, και η εφαρμογή του, είναι και άθροισμα του συσχετισμού δυνάμεων, όπως δείχνει άλλωστε η δυσανάλογη τιμωρία που επιφυλάσσεται σε γυναίκες που αποφασίζουν να αντεπιτεθούν. Περισσότερα (και προφανώς συγκλονιστικά) στοιχεία εδώ, από μια τόσο επίσημη θεσμική πηγή όπως ο ΟΗΕ.

Μέσω των νομικών ρυθμίσεων και της γλώσσας τους, λοιπόν, το Κράτος αναπαράγει και ενισχύει την κυρίαρχη ιδεολογία που ντύνει δήθεν ουδέτερα και αποϊδεολογικοποιημένα τις δομές του. Αλλά εξασκεί κατ’ ουσίαν βιοπολιτική, τη νέα μορφή εξουσίας, που «εμφανιζόμενη στον 20ο αιώνα, αποσκοπεί στον έλεγχο και τη διακυβέρνηση των υποκειμένων σε μαζικό επίπεδο, «μετατοπίζοντας τους πειθαρχικούς μηχανισμούς που ρυθμίζουν τα μεμονωμένα σώματα στους βιοπολιτικούς μηχανισμούς που εστιάζουν στην ευρεία τυποποίηση των σωμάτων του πληθυσμού.» Τα σώματα των γυναικών, συχνά κτήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις, και ‘δομικά’ υποτιμημένα στη δικαιϊκή πρακτική παρά τις κορώνες για ισονομία, παραμένουν φθηνά κι αναλώσιμα, όπως και το αίμα τους. Γι’ αυτό και οι αντιδράσεις απέναντι στην εισαγωγή του όρου γυναικοκτονία, αλλά και η σύντομη απελευθέρωση και η απρόσκοπτη συνέχιση της ζωής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό των πιο στυγερών γυναικοκτόνων του 21ου αιώνα.

Ως φαντασιακή αναπαράσταση μιας υπερβατικής αντιμετώπισης της κοινωνικής πραγματικότητας, η νομική γλώσσα και  πρακτική, επιβάλλει  στα σώματα (βλ. και Κολωνός) να βιώνουν την πραγματικότητα και την ύπαρξή τους μέσα από διαστρεβλωμένους φακούς ενοχής κι ενοχοποίησης (από την γυναικοκτονία ως την οικονομία)  ή αθωότητας κι αποενοχοποίησης ως εκ θεού ηγεμόνες, ανάλογα την ιεραρχική αποτίμησή τους στο πολιτισμικό και στο υλικό. Γι’ αυτό και οι όροι της δικαϊκής πρότασης είναι εντελώς ασαφείς, όπως σχολίασε ο Deleuze νομίζω.

Το Κράτος, που φυσικά είναι και αρκετά άλλα πράγματα, είναι (και αποτυπώνει) και μια κοινωνική σχέση (σχέσεις), και οι νομικοί όροι του, ενσωματωμένοι στην καθημερινή μας συνείδηση και πράξη, δημιουργούν -ή επηρεάζουν συντριπτικά- μια νομική γλώσσα και ένα «δίκαιο» το οποίο αποτελεί  ένα κωδικοποιημένο σύστημα μιας δήθεν ουδέτερης φαντασιακής σχέσης που μας συντρέχει το ίδιο όλους κι όλες. Την ίδια ώρα όμως, όσο δεν εκδημοκρατίζεται σύμφωνα με τα αιτήματα των καιρών όπου πρέπει και όπως πρέπει, αποτυπώνει και τους υλικούς και τους πολιτιστικούς όρους αναπαραγωγής αυτής της σχέσης και της ‘παραγωγής» (με την διττή έννοια) της δικής μας. Λειτουργώντας συνεκτικά σε συνθήκες ‘κανονικότητας’ και άλλοτε αδιάφορα ή άλλοτε κατασταλτικά όταν αυτές κινδυνεύουν, απορρίπτει «πολιτιστικά» ως woke ή ό,τι άλλο (ακόμη κι όταν είναι πολύ προγενέστερες της woke) -ή αντιστέκεται, επιλεκτικά και με ξεκάθαρο πρόσημο, από την πλευρά της πολιτικής συντήρησης- σε ορολογίες που ως θρυαλλίδα μπορούν να αποκαλύψουν τις ετερογένειες και τις αντιφάσεις του, ξεβολεύοντας όχι μόνο τους λίγους, αλλά και τους πολλούς.

Η αντίδραση και η αντίσταση, λοιπόν, στην εισαγωγή του όρου «γυναικοκτονία», στην ανθρωποκτονία που εκκινεί από τους «αναμενόμενους» ρόλους του φύλου, και η νομική αντιμετώπισή της, φέρνει στο νου, παραφρασμένη, την ξακουστή ρήση του Benjamin:  «η βία που θεμελιώνει και συντηρεί το δίκαιο προϋποθέτει μια ιδεολογία που θεμελιώνει και συντηρεί το άδικο».

ΥΓ: Αφιερώνεται στην Φωτεινή Σιάνου και στις συνεργάτριες/τες της, με θερμές ευχαριστίες για όσα κάνει/ουν για την προώθηση/νομική κατοχύρωση του όρου «γυναικοκτονία».

Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τον συντάκτη τους, χωρίς να συμπίπτουν κατ’ ανάγκη με την άποψη του Tvxs.gr